وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است
http://maktoobshop.com
با روند تکامل کودک خود آشنا شوید ؟مهمترین نکته ای که باید در مورد رشد و تکامل کودک خود به یاد داشته باشید این است که کودکان با سرعت های متفاوتی رشد می کنند. مانند تمام کودکان ، فرزند شما نیز در زمان مقتضی می خندد ، سرش را نگه می دارد و اشیاء را به چنگ می گیرد. اما این را بدانید که کودک شما یک انسان منحصر به فرد است . او اعمال خود را صرفاً به این دلیل که در کتابی بیان شده یا شما از او می خواهید و انتظار دارید ، انجام نمی دهد. " زمان مناسب " برای او هنگامی است که آمادگی انجام کاری را پیدا کرده باشد . شما نمی توانید سرعت رشد و تکامل کودک را بیشتر کنید ، اما اگر به اندازه کافی عشق ومحبت و توجه به او نشان دهید ، دقیقاً چیزی را به او داده اید که احتیاج دارد .
تکامل کودک شما جدا از جهان پیرامون او اتفاق نمی افتد ، او زمانی درس های لازم برای زندگی را می آموزد که بخشی از این جهان باشد . حضور شما، والدین شما ، خواهران و برادران دیگر، دوستان و اعضای فامیل همه برای آموزش و تکامل او اساسی هستند . او نه تنها به آموزش ، بلکه به عشق و تشویق و حمایت اطرافیان نیز نیازمند است تا هرچه بیشتر شکوفا شود . همچنان که کودک بیشتر و بیشتر رشد و تکامل می یابد، مهارت های شما نیز به عنوان والدین ، متناسب با نیازها و احتیاجات او افزایش می یابد. تا هنگام چهار ماهگی کودک ، احتمالاً توانسته اید یک برنامه روزانه شامل غذا دادن ، پوشک کردن ، بیرون بردن برای پیاده روی و هواخوری در پارک ، حمام کردن و خواباندن او تنظیم کنید.
روند تکامل
تکامل روندی خطی نیست . در برخی موارد به نظر می رسد کودک شما به عقب برگشته . برای مثال ، ممکن است کودک شما که همیشه درطول شب به خوبی می خوابیده برای چند شب متوالی، ناگهان نیمه های شب بدون هیچ علت خاصی هرسه- چهار ساعت یک بار از خواب بیدار شود . به این ترتیب به نظر می رسد که تکامل اوسیری روبه عقب داشته ، اما این روند تکامل در واقع رو به جلو است ؛ زیرا یکی دو هفته بعد متوجه می شوید که هشیارتر شده و بهتر به اطرافیان خود پاسخ می دهد و در طول روز کمتر نیاز به خواب دارد .
اثر تولد بر کودک
انتقال از محیط داخل رحم به فضای اتاق زایمان ، تغییرات زیادی را در دستگاه های بدن نوزاد ایجاد می کند که متعاقب این تغییرات نیازهای جدیدی نیز برای وی به وجود می آورد . مشخص ترین تغییر، تنفس خود به خود و مستقل نوزاد است . در مدتی که نوزاد در رحم است، ریه های وی انباشته از مایع آمینوتیک است ، این مایع در اثر فشاری که هنگام عبور جنین از کانال زایمان بر روی قفسه سینه وی وارد می شود، خارج می گردد. با خروج نوزاد از رحم ، نخستین تنفس صورت گرفته و بلافاصله بعد از اولین عمل دم ، گردش خون جنین متناسب با نیاز نوزاد به اکسیژن در خارج از رحم ، تطابق می یابد . نوزادانی که از طریق سزارین به دنیا می آیند. گاه برای پاکسازی ریه هایشان از مایع آمینوتیک باقیمانده ، نیاز به کمک دارند ؛ زیرا این نوزادن تحت فشار عبور از کانال زایمانی قرار نمی گیرند و طبیعتاً ریه های آنها به خوبی تخلیه نمی شود . همچنین داروهای بیهوشی به کار رفته در طی سزارین می تواند به طور موقت باعث مشکل در عمل تنفس شود. اگر کودک تحت بیهوشی عمومی به دنیا آمده باشد ، ممکن است مثل خود شما تا چند ساعت پس از زایمان کمی گیج و خواب آلوده باشد.
آنچه نوزاد حس می کند
تماس ناگهانی هوا با پوست نوزاد برای حواس وی مانند یک شوک است . درواقع ، نوزادان اغلب در نخستین لحظات تولد ، بیشتر از هر زمان دیگری در طی روزهای نخست ، هوشیار هستند . اگر براثر زایمان ، بیش از حد خسته نیستید و کودک شما نیز هوشیار است ، از فوائد این زمان طلایی حداکثر استفاده را بکنید . او دراین زمان نسبت به لمس پوست شما ، صدا و گرمای شما بسیار حساس است . این دقایق نخستین، فرصتی استثنایی برای شما و کودکتان است تا با یکدیگر آشنا شوید . اما اگر این فرصت دست نداد نگران نباشید ، زمان زیادی در هفته ها و ماههای بعد خواهید داشت.
وزن هنگام تولد
یکی از نخستین سؤالاتی که پس از دانستن جنس نوزاد مطرح می شود، این است که نوزاد چقدر وزن دارد . وزن هنگام تولد مهم است ؛ زیرا معیاری برای میزان سلامت نوزاد است. اما کودکان سالم با هر شکل و اندازه ای متولد می شوند . یک کودک ۳ کیلوگرمی می تواند به اندازه یک کودک ۴ کیلویی سرزنده و پرسرو صدا باشد . هیچ قانون خاصی در مورد وزن وجود ندارد. با این حال یک کودک کمتر از ۵/۲ کیلو گرم نیاز به توجه ویژه دارد ؛ زیرا وزن کم وی ممکن است به دلیل کمبود تغذیه مناسب در داخل رحم و یا سایرعوارض بارداری باشد .
عوامل بسیاری وزن نوزاد را تحت تأثیر قرار می دهند، ازجمله سلامتی و وزن شما درهنگام زایمان ، رژیم غذایی شما در طی بارداری ، عملکرد جفت ، ژنتیک ( والدین درشت اغلب نوزادان درشت تری دارند) ، جنس و نژاد.
کودک همچنین درطی اولین هفته بعد از تولد ، وزن از دست می دهد ( کاهش وزنی درحدود ۵ تا ۱۰ درصد وزن هنگام تولد طبیعی تلقی می شود) . در حدود دو تاسه هفته بعد، کودک مجدداً به وزن هنگام تولد برخواهد گشت .آزمون آپگار
به محض تولد نوزاد ، یک پرستار آموزش دیده و یا یک متخصص اطفال ، به کمک تست آپگار ، میزان سلامت کودک شما را ارزیابی می کند . این آزمایش یک تا پنج دقیقه بعد از تولد انجام می گیرد و هدف آن اطمینان از وضعیت کودک و احتمال نیاز وی به کمک های ویژه برای تطابق جدیدش است. برای انجام این آزمون ، معیارهای زیر اندازه گیری می شوند:
- تعداد ضربان قلب ،
- تنفس ،
- قوام عضلانی ،
- پاسخ های رفلکسی،
- رنگ پوست.
این تست تنها سنجشی از میزان سلامت عمومی نوزاد است و نمی تواند چگونگی سلامت وی را در حین رشد و یا شخصیت او را درآینده پیش بینی کند.
نمره گذاری آپگار
به هر کدام از معیارهای ذکر شده در بالا سه نمره ، داده می شود . نمره ۲ نشان دهنده مناسب بودن معیار مورد نظر است . به عنوان مثال به ضربان قلب بالای ۱۰۰ ضربه در دقیقه ، تنفس خوب و طبیعی و پوست ، هر کدام ۲ نمره داده می شود. سپس این نمرات باهم جمع می شوند تا نمره کلی آپگار مشخص شود ( حداکثر نمره آپگار۱۰ است ) .
اکثر نوزادان ، نمره آپگار ۷ یا بالاتر دارند و تنها تعداد کمی ۱۰ نمره کامل را به خود اختصاص می دهند . اگر نمرات آپگار کودک شما در اغلب موارد ذکر شده خیلی پایین باشد ( به عنوان مثال اگر تنفس وی نامنظم است ، ضربان قلبش پایین و رنگ پوستش پریده یا متمایل به آبی است)، به وی اکسیژن داده می شود. اگر بعد از تنفس داده شده ، آپگار وی همچنان پایین بماند، ممکن است جهت اقدامات پزشکی کامل تر به یک بخش مراقبت ویژه نوزادان انتقال داده شود. رشد جنین در انتهای بارداری تا حد زیادی بستگی به وضع اقتصادی و اجتماعی خانواده دارد. در صورتی که مادر رژیم غذایی نامطلوب داشته باشد، سیگار بکشد، یا مصرف کننده مواد مخدر باشد وزن نوزاد کاهش می یابد .
نوزاد ممکن است از خیلی جهات باعث تعجب شما شود . برای مثال پوست اغلب نوزادان لکه لکه بوده و کمی آبی به نظر می رسد. این مسئله امری طبیعی بوده و در طی چند روز آینده ظاهر نوزاد تغییرات زیادی می کند . وزن متوسط نوزاد حین تولد ۲۵۰۰ گرم تا ۳۴۰۰ گرم است و به عواملی مثل نژاد ، وضع اقتصادی خانواده ، جثه والدین ، تعداد زایمان های مادر و ارتفاع محل سکونت بستگی دارد.
شما وقتی نوزاد خود را می بینید ، می خواهید مطمئن شوید که در بهترین وضعیت است . در طی نخستین ساعات بعد از تولد ، یک پزشک اورا به طور کامل معاینه می کند. پزشک اطفال ابتدا از شما سؤالاتی در مورد نحوه شیر خوردن و الگوی خواب نوزاد می پرسد . سپس نوزاد شما وزن شده و قد وی اندازه گیری می شود و معاینات زیر از وی به عمل می آید : ضربان قلب و تنفس نوزاد کنترل می شود ؛ سقف دهان او برای اطمینان از عدم وجود شکاف کام بررسی می شود ؛ شکم او برای اطمینان از اندازه و محل ارگانهای داخلی مثل کبد و کلیه ها لمس می شود و نبض کشاله ران کنترل می شود.
ستون مهره ها برای اطمینان از این که هر مهره در جای خویش قرار دارد ، معاینه می گردد . اندامها چک شده و مفصل لگن کودک برای احتمال در رفتگی مادرزادی ران معاینه می شود.
بررسی رفلکس های نوزاد
متخصص اطفال همچنین برخی پاسخهای رفلکسی ( غیر ارادی ) نوزاد را معاینه می کند . سلامت این عکس العمل ها نشان می دهد که نوزاد در وضعیت خوبی است و سیستم عصبی مرکزی وی سالم است . رفلکسها ، پاسخهایی بازتابی و غیر ارادی هستند که طی هفته های اول به بقای کودک در محیط خارج از رحم کمک می کنند و زمانی که مهارت های فیزیکی وعقلی کودک تکامل یابند و کودک قادر به انجام اعمال ارادی و هوشیارانه باشد، ناپدید می شوند. اگر نوزاد نارس باشد پاسخ های رفلکسی وی با پاسخ های یک نوزاد سر موعد ، متفاوت خواهد بود و این نکته باید در نظر گرفته شود .
چنگ زدن
پزشک این رفلکس را به وسیله قرار دادن انگشت خود در کف دست کودک چک می کند ، با این کار نوزاد انگشتان خود را به دورانگشت معاینه کننده حلقه کرده و آن را می گیرد . در برخی کودکان این رفلکس بسیار قوی است . همچنین ممکن است این رفلکس در کف پا نیز وجود داشته باشد و با قرار دادن شیئی یا انگشت در کف پای کودک ، انگشتان کودک به دور آن حلقه شود . رفلکس چنگ زدن معمولاً در پنج ماهگی از بین می رود اما رفلکس کف پایی ممکن است تا یک سالگی باقی بماند .
مکیدن ، جستجو برای غذا و بلعیدن
اساسی ترین رفلکس نوزاد ، رفلکس مکیدن است که کودک را قادر به تغذیه می کند. کودک انگشتان خود یا شما را با ولع می مکد و در صورت تماس انگشت یا نوک سینه با گونه اش ، خود به خود سرش را به سمت تحریک شده برمی گرداند و دهانش را باز می کند . این رفلکس، جستجو برای غذا نام دارد. عمل قورت دادن و بلعیدن که به پاکسازی مجاری هوایی کودک کمک می کند نیز به طور رفلکسی انجام می شود.
رفلکس مورو
مورو یک رفلکس دفاعی است. پزشک ، با یک دست ، پشت و با دست دیگر سرکودک را نگاهداشته ، سپس ناگهان سر را کمی رها می کند تا سر پایین بیفتد، در این هنگام نوزاد بازوها و پاها را باز کرده و انگشتان دستش را می گشاید چنان که گویی می خواهد به جایی چنگ بزند، سپس به آرامی بازوها و انگشتان را جمع کرده و پاها را به داخل شکم بالا می آورد . هر دو سمت بدن باید از نظر این رفلکس هماهنگ و مساوی باشند. رفلکس مورو در حدود دو ماهگی از بین می رود.رفلکس راه رفتن
اگر زیر بازوهای کودک را نگه داشته و او را به وضعیت ایستاده در آورید ، کودک شروع به قدم برداشتن می کند . این رفلکس در حدود یک ماهگی ازبین می رود وهیچ ارتباطی با کسب مهارت راه رفتن در آینده ندارد. مهارت ایستادن و راه رفتن هنگامی ایجاد می شود که عضلات ، مفاصل و حس تعادل وی کامل شده باشد که این اتفاق در حدود دوازده ماهگی می افتد.
رفلکس خزیدن
وقتی کودک را روی شکم قرار می دهید، خود به خود وضعیتی شبیه خزیدن به خود می گیرد ، به این ترتیب که باسن را بالا داده و زانوها را زیر بدن خم می کند و وقتی به کف پای او ضربه ملا یمی بزنید به طور مبهم شروع به خزیدن می کند . این رفتار هنگامی که کودک قادر شود به طور مستقیم بخوابد و دیگر پاها را خم نکند ( حوالی دو ماهگی ) از بین می رود .
کودکان نارس
هرچه کودک شما زودتر به دنیا آمده باشد، کوچکتر خواهد بود. اگر نوزاد خیلی نارس باشد ، پوست او شفاف به نظر می رسد زیرا پوست بسیار نازک است واین بدان معنی است که کودک در فضای اطاق احساس سرما خواهد کرد. به همین دلیل این نوزادان بلافاصله پس از تولد داخل یک انکوباتور قرار می گیرند . انکوباتور دستگاهی است که دمای داخل آن با نیاز کودک برای گرم شدن تطبیق داده می شود. گریه کودک ممکن است بسیار آهسته به گوش برسد و در تنفس کردن مشکل داشته باشد . دلیل این امر آن است که سیستم تنفسی وی هنوز کامل نشده است . اگر نوزاد زودتر از دوماه به دنیا آمده باشد ، به سبب این مشکل تنفسی ممکن است سایر ارگانهای بدنش نیز به دلیل عدم دریافت اکسیژن کافی تحت تأثیر قرا ر گیرند. به همین دلیل لازم است به این کودکان اکسیژن اضافی داده شود. تکامل یک نوزاد نارس ممکن است دیرتر از دیگر نوزادان شروع شود.
اما باید توجه داشت که این کودکان را نباید با کودکان سرموعد مقایسه کرد . برای بررسی تکامل این نوزادان باید اول سن صحیح آنها را به دست آورد. بدین ترتیب که نخست محاسبه می کنیم که اگر نوزاد سرموعد به دنیا آمده بود، حالا چه سنی داشت . برای مثال اگر نوزاد دو ماه زودتر به دنیا آمده باشد، در سه ماهگی احتمال این که به معیارهای تکاملی یک شیر خوار سه ماهه رسیده باشد بسیار کم است ، بلکه او در پنج ماهگی ( سن تقویمی + ۲) به این معیارها خواهد رسید . سرانجام در حدود نه ماه تا یک سالگی ، کودک نارس به معیارهای تکاملی یک کودک سرموعد خواهد رسید.
دوقلوها وچند قلوها
امروزه به دلیل کاربرد بیشتر روش های درمان ناباروری ، بارداری های دو و چند قلویی در حال افزایش است . این نوزادان گاه زودتر از موعد به دنیا می آیند و کوچکتر بوده و وزن کمتری دارند، بنابراین در هفته های نخست پس از تولد ، اغلب نیاز به مراقبت های ویژه دارند.
گاهی دو قلوها همان الگوی تکاملی کودکان تک قلو را دنبال نمی کنند. درمورد برخی دوقلوها به نظر می رسد که دو کودک جنبه های مختلف تکاملی را بین خود تقسیم کرده اند؛ مثلاً در حالی که یک کودک از نظر مهارت های حرکتی مثل استفاده از دست ها تکامل بهتری دارد ، قل دیگر در اعمال ارتباطی و روابط اجتماعی کامل تر است .
عمل وعکس العملهایی که بین شما و کودک ایجاد می شود، سبب تکامل کودک می گردد. اما چون این اعمال بسیار وقت گیرند و بیشتر اوقات شما را اشغال می کنند، نمی توانید مطمئن باشید که آیا برای هر دو قل وقت یکسانی جهت بازی و تماس فیزیکی اختصاص داده اید یا خیر
به هرحال شما می توانید مثل تمام کودکان ، دوقلوها را برای بازی و گردش به طور مرتب بیرون ببرید ، تماس با مردم و مناظر جدید به خودی خود در تحریک تکامل کودکان بسیار مؤثرند.
در طی روز، زمان مشخصی را که اطمینان دارید در طی آن می توانید تمام توجه خود را به یک اندازه به دو کودک بدهید ، صرف بازی و آموزش آنها کنید . حتی الامکان زمانی را انتخاب کنید که فرد دیگری نیز بتواند حضور داشته باشد ، در این صورت می توانید به هر کدام از دوقلوها به طور جداگانه برسید.
رفتارها و واکنشهای کودک از یک ماهگی تا شش ماهگی
کودک از ابتدای تولد ، قدرت زبان را درک کرده و شروع به صحبت می کند. از لحظه ای که چشمان وی به صورت شما می افتد، شروع به تماشای حالات مختلف چهره و گوش دادن به صداهایی می کند که برای صحبت کردن با وی ایجاد می کنید. او خیلی زود با حرکت دادن لبها واجزای چهره اش شروع به تقلید از شما می کند. گوش دادن و تقلید کردن دو راه اساسی یادگیری زبان هستند که کودک به خوبی از عهده آنها برمی آید.یک ماهگی
حرکت نوزاد در این سن هنوز تحت تأثیر واکنش های اولیه است. نوزاد در این سن هنوز از نظر بینایی کامل نیست ، هر چند ازبدو تولد می تواند ببیند و رنگها و شکلها را از فاصله نزدیک تشخیص دهد. وقتی می خواهید چیزی را به نوزادتان نشان بدهید، او را در حالت قائم یا با کمی زاویه نگه دارید. در یک ماهگی قد نوزاد به طور متوسط ۵۴ سانتیمتر ( حدود ۵۲ تا ۵۶ سانتیمتر ) و وزن او چهار کیلوگرم است ، ولی می تواند بین ۵/۳ تا ۵/۴ کیلوگرم متغیر باشد. در یک ماهگی ، یعنی در طی چهار هفته اول عمر، کودک این خصوصیات را به دست می آورد:
۱- در هنگام خوابیدن به شکم و در حالت خمیده قرار می گیرد . وقتی از ناحیه شکم نوزاد را آویزان کنیم ، سر به جلو خم می شود؛
۲- در حالت خوابیده ، پشت خمیده و کمی سفت است ؛
۳- چشمها را به روی چهره افراد و یا نور در محور دید متمرکز می کند؛
۴- صورت انسان به ویژه صورت مادر خود را ترجیح می دهد.
دوماهگی
نوزاد به سرعت رشد می کند و با کمک اصواتی که تولید می کند، در واقع با شما ارتباط برقرار می کند. هر صدای جدیدی که کودک از خودش در می آورد ، تجربه جدیدی است که کسب می کند و کم کم با ترکیب این صداها شروع به صحبت کردن خواهد نمود. در دو ماهگی ، کودک در طول روز کمتر می خوابد و ممکن است برخی اوقات بیداری خود را به گریه کردن بگذراند. البته همه کودکان مثل هم نیستند و ممکن است کودک شما خیلی کم گریه کند. اکثر گریه های کودک درعصر و شب اتفاق می افتند و اغلب این گریه ها به علت کولیک ایجاد می شوند. (کولیک نوعی درد شکم است که معمولاً از سه هفتگی آغاز شده و تا سه ماهگی طول می کشد) . البته کولیک تنها علت گریه کودک نیست ؛ گریه می تواند به علت خیس بودن ، گرسنگی و یا سایر عوامل باشد. همان طور که گفته شد دراین سن گریه کردن تنها راهی است که نوزاد به وسیله آن به شما نشان می دهد که نیازبه کمک دارد.
در دو ماهگی کودک شما قادر است :
۱- در حالت خوابیده به شکم ، سر را مختصری بلند کند. اگر او را از شکم بلند کنیم ، سر در امتداد بدن قرار می گیرد؛
۲- در حالت خوابیده به پشت اگر او را بلند کرده و بنشانیم سر را به عقب می برد؛
۳- اشیای متحرک را با چشم ، ۱۸۰ درجه تعقیب می کند ؛
۴- در تماسهای اجتماعی لبخند زده و به صداهای اطراف به دقت گوش می کند.
سه ماهگی
کنترل حرکات سر در این سن شروع می شود. به تدریج گردن کودک قویتر شده واو قادرمی گردد که سرش را به اطراف بچرخاند و به اشیاء مختلف نگاه کند. همچنین کودک شروع به شناختن بدن خود می کند . او می تواند انگشتانش را باز وبسته نماید وممکن است حتی برای چند ثانیه بتواند یک اسباب بازی را در دستش نگاه دارد. اولین لبخندهای کودک حرکاتی غیرارادی و رفلکسی هستند، اما بعد از مدتی او یاد خواهد گرفت که درپاسخ به لبخند شما، لبخند بزند. دراین سن قد کودک به طور متوسط ۶۰ سانتی متراست و وزنی حدود ۵/۵ کیلوگرم دارد ولی قد او می تواند از ۵۸ تا ۶۳ سانتی متر و وزن او از ۸/۴ تا ۵/۶ کیلو گرم متغیر باشد.
در سه ماهگی کودک این مهارت ها را کسب می کند:
۱- در حالت خوابیده به روی شکم ، سر وسینه را بلند می کند. دستها کشیده است، اگر او را از شکم آویزان کنیم سر را بالاتر از سطح بدن نگه می دارد ؛
۲- درحالت خوابیده به پشت به طرف اشیاء دست دراز می کند، اما نمی تواند آنها را بگیرد. اسباب بازی را تکان می دهد؛
۳- اگر کودک را بلند کرده و بنشانیم ، افتادن سر به عقب تا اندازه ای کمتر است و سر، حرکات پاندولی ( حرکات رفت و برگشتی ) دارد. پشت خمیده است؛
۴- تماس های اجتماعی را ادامه می دهد و به موسیقی گوش می دهد .
چهار ماهگی
کودک به سرعت رشد می کند و دوست دارد با او صحبت کنید و بازی های ساده انجام دهید . می توانید با صرف کردن وقت بیشتری در کنار او، رفتارهای اجتماعی را به او یاد بدهید. کودک همچنین از دیدن و صحبت کردن با خودش در جلوی آینه لذت خواهد برد. برای این کار بچه را در فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتی متری یک آینه ثابت قراردهید تا بتواند خود را در آن ببیند. در این سن کودک کم کم و با کمک شما شروع به نشستن می کند ، اما بعد از مدتی یاد می گیرد که با کمک پاها واستفاده از دستهایش ، خود را در حالت نشسته نگه دارد .
کودک اکنون علاقه بسیاری دارد که بتواند اشیاء را در دهانش گذاشته و بمکد، بنابراین باید بسیار مراقب باشید و اشیاء ریز را از دسترس او خارج کنید تا وارد حلق و مری او نشوند. حالا که او کنترل بیشتری روی حرکات دستش پیدا کرده ، انگشتان خود را می مکد ، این کار موجب لذت و آرامش او می گردد . مکیدن انگشت شست دراین سن کاملاً طبیعی است و نشان دهنده فشار روانی و یا عدم احساس امنیت نیست . همچنین اکثر کودکان بعد از یک یا دو سالگی این عادت را کنارمی گذارند.
کودک شما در فاصله ۶- ۴ ماهگی قادر خواهد بود:
۱- در وضعیت خوابیده به شکم، سر و سینه را بلند کند. سر را در محور عمودی قرار دهد و پاها را در حالت کشیده نگه دارد
۲- در وضعیت خوابیده به پشت ، بیشتر در وضعیت قرینه قرار می گیرد . دست ها را در خط وسط بدن می گذارد . به طرف اشیاء دست دراز می کند، آنها را گرفته و به دهان می برد؛
۳- در وضعیت نشسته سراستوار بوده و به عقب نمی افتد . به سمت جلو خم می شود و از نشستن با کمک شما، لذت می برد؛
۴- در حالت ایستاده با پاهایش به زمین فشار می دهد ؛
۵- بلند می خندد؛
۶- اگر در ضمن بازی تماس را قطع کنیم خشگمین می شود؛
۷- با دیدن غذا به هیجان می آید.پنج ماهگی
در این سن کودک شروع به درک مفاهیم اولیه می کند؛ مثلاً با پرت کردن اسباب بازی از تختخوابش به بیرون ، شروع به یاد گیری علل و اثر کارها کرده و به کشف دنیای اطرافش می پردازد.
در این سن کودک علاوه بر مهارت هایی که در چهار ماهگی به دست آورده قادر است:
۱- سرخود را قائم نگهدارد؛
۲- به چیزهای کوچک توجه نشان دهد؛
۳- تا حدودی بدون کمک بنشیند و به جلو خم شود.
شش ماهگی
در شش ماهگی کودک علاقه بیشتری به آنچه که در اطرافش می گذرد نشان می دهد. او سرش را به سمت صداهای آشنا می چرخاند و مدت طولاتری را صرف بررسی چیزهایی که توجهش را جلب کرده است ، می کند. قد او به طور متوسط ۶۷ سانتی متر و وزن او ۵/۷ کیلوگرم است . قد و وزن می توانند محدوده ای بین ۶۳ تا ۵/۶۹ سانتیمتر و ۳/۶ تا ۳/۸ کیلوگرم داشته با شند.
در این سن کودک بسیار متحرک و فعال است و با کمک شما می تواند به وضعیت نشسته دربیاید . توانایی کودک در رسیدن و گرفتن اشیاء کم کم دقیق تر می گردد و شما می توانید با قراردادن اشیاء درنقاط مختلف ، این توانایی را تقویت کنید . آویختن اسباب بازی در بالای گهواره به کودک این اجازه را می دهد که مهارتهای خود را تمرین کند. او در این سن می تواند اسباب بازی را از یک دست به دست دیگر بدهد.
از نظر بینایی کودک در این سن به تمام چیزهایی که در اطرافش رخ می دهد، نگاه می کند. همچنین هر دوچشم کودک باید همزمان در یک جهت حرکت کنند. بنابراین اگر به نظر می رسد که حرکات چشمها هماهنگ نبوده و یکی از چشم ها به داخل یا خارج حرکت می کند باید به چشم پزشک مراجعه کنید.
هوش کودک می تواند تحت نفوذ عوامل مختلفی مثل تحریکات محیطی ، سلامتی ، رژیم غذایی و حتی جنبه های اقتصادی – اجتماعی مثل فقر قرار گیرد . حتی آسیب ها و صدمات وارده به کودک می توانند نقش مهمی درهوش او داشته باشند. در این مرحله از نمو کودک، شما می توانید رشد فیزیکی ، اجتماعی و هوشی او را با تحریکات محیطی و صرف وقت برای بازی کردن، خواندن و صحبت کردن با او افزایش دهید.
کودک در۶ ماهگی قادر خواهد بود:
۱- بدون کمک بنشیند؛
۲- با نشستن سر به عقب نمی افتد؛
۳- تغییر صدا بدهد؛
۴- اشیاء را با تمام قسمت دستش بگیرد و آن را از یک دست به دست دیگربدهد؛
۵- چشمهایش را به طور هماهنگ حرکت دهد،
۶- از دیدن غریبه ها نگران نشود و گریه نکند.
هفت ماهگی
در هفت ماهگی کودک قادر خواهد بود که مدتی روی پای خود بایستد و حتی ممکن است با کمک شما بتواند بلند شود و بایستد . در طی دو ماه آینده او یاد خواهد گرفت که با گرفتن اشیاء اطرافش خود را از حالت نشسته به حالت ایستاده در آورده و کم کم به تنهایی بایستد .
در این سن کودک ممکن است ترجیح دهد که از یک دستش بیشتر استفاده کند ؛ دست راست یا چپ ، اگر یک اسباب بازی به او بدهید و او همیشه با یک دست ( مثلاٌ دست راست ) اسباب بازی را بگیرد احتمالاً در آینده راست دست خواهد شد . با این حال ممکن است بعداً این وضعیت تغییر کند . ممکن است تا دو سالگی چپ دست یا راست دست بودن کودک مشخص نگردد .
در این سن کودک با استفاده از حروف بی صدا و با صدا ، اصواتی از خود در می آورد و حرکات زبان و دهانش شروع به تغییر خواهند کرد .
هیچ زمان ثابت و مشخصی برای دندان در آوردن وجود ندارد ؛ اما معمولاً اولین دندان بین شش تا هفت ماهگی ظاهر می شود . اما ممکن است در برخی کودکان نخستین دندان در ۱۳ ماهگی ظاهر شود . اولین علامت دندان در آوردن معمولاً آبریزش از دهان است . همچنین قبل از در آمدن دندان ، لثه ها قرمز و متورم می گردند و درد آنها ممکن است به گوش ها هم انتشار یابد . با این حال هیچ گاه بیماری هایی مثل اسهال ، تب و گوش درد را به دندان در آوردن کودکتان نسبت ندهید و همیشه با پزشک مشورت کنید .
هشت ماهگی
از این سن کودک در مقابل غریبه ها احساس نگرانی و ترس خواهد کرد. حدود یک ماه بعد اگر کودک را در اتاق تنها بگذارید دچار ترس و نگرانی جدایی از مادر خواهد شد .اوج این ترس و نگرانی از جدایی ، معمولاً در حدود ۱۵ ماهگی است و پس از آن ، این نگرانی کاهش خواهد یافت . از هشت ماهگی رفتار کودک انعطاف پذیر می شود و برای اولین بار می خواهد که اسباب بازی هایش را با دیگران شریک شود. این سن زمان مناسبی است که او را با کتاب آشنا کنید و برایش کتاب بخوانید . از کتاب هایی با تصاویر بزرگ و رنگی استفاده کنید .
در هشت ماهگی کودک شما قادر خواهد بود :
۱- درحالت خوابیده به شکم غلت بزند وحول محور بدنش بچرخد .
۲- در حالت خوابیده به پشت ، سرش را بلند کند .
۳- کلمات چند بخشی را بیان کند .
۴- اشیاء خیلی کوچک را با انگشتانش بگیرد .
۵- سرش را به سمت صداهای آشنا برگرداند . در این سن می توانید به بررسی و آزمایش شنوایی کودک بپردازید ، به این ترتیب که پشت سر کودک ایستاده و صدای جغجغه در آورید و ببینید کودک سر خود را بر می گرداند یا نه .نه ماهگی
کودک در این سن قادر است محدوده وسیعی از احساسات و هیجانات مثل خوشحالی ، ترس ، عصبانیت و ناراحتی را بروز دهد و از این راه احساس خود را بیان کند . او ممکن است شروع به نشان دادن علائمی از استقلال و عدم اتکاء به دیگران کند اما هنوز می خواهد مطمئن باشد که شما در کنارش هستید و در صورت نیاز به او کمک خواهید کرد.
قد او در این سن به طور متوسط ۷۱ سانتیمتر و وزنش حدود ۸/۸ کیلوگرم است . محدوده تغییر قد بین ۶۹ تا ۷۴ سانتی متر و محدوده تغییر وزن ۸ تا ۸/۹ کیلوگرم است .
کودک شما در ۹ ماهگی قادر خواهد بود :
۱- به طرف اشیای بزرگ دست دراز کند ، آنها را گرفته و از این دست به آن دست بدهد.
۲- برای گرفتن اشیاء از کنار خارجی کف دست استفاده کند و ساچمه را با انگشت به طرف خود بکشد .
۳- کلمات غیر اختصاصی مثل ماما و دادا را بیان کند .
۴- خودش را به وضعیت ایستاده برساند .
۵- به اطراف اتاق سرکشی کند .
ده ماهگی
برای اولین بار بعد از تولد ، در این سن ممکن است درباره تربیت کودک فکر کنید . تربیت کردن به معنی تنبیه کردن نیست ، بلکه آموزش مفهوم خوب و بد است . این اهمیت دارد که به خاطر داشته باشید که کودک نمی تواند بد باشد ، زیرا کودکان هنوز راه غلط را از درست تشخیص نمی دهند و نمی دانند کاری که می کنند درست است یا غلط . آنها با مشاهدات و تجربیاتی که کسب می کنند کم کم جهان اطراف خود را می شناسند . آموزش و معرفی مفهوم کارهای خوب و بد در این مرحله ، اولین قدم در کمک به تربیت صحیح کودک است . شما باید محدودیت هایی مناسب برای کودک در نظر بگیرید و او را مجبور به انجام آنها بکنید . ولی این کارها را با محبت و مهربانی انجام دهید . هیچ گاه کودک خود را تهدید نکنید که او را دوست نخواهید داشت زیرا این گفته اثر بدی روی اعتماد به نفس او خواهد داشت . این امر اهمیت دارد که او بداند همیشه مورد علاقه شما قرار خواهد داشت . حتی اگر کاری می کند که مطابق میل شما نیست .
هیچ گاه کودک خود را نزنید ، با این کار خشونت را به کودک یاد می دهید .
کودک شما در ۱۰ ماهگی قادر خواهد بود که :
۱- به تنهایی و بدون کمک بنشیند . در این حالت پشت وی مستقیم و در حالت عمودی است .
۲- دست خود را به اشیاء گرفته و بایستد و با گرفتن اشیاء راه برود .
۳- صدای دیگران را تقلید کند .
۴- کلمه نه یا نکن را می فهمد هر چند ممکن است اطاعت نکند .
۵- با استفاده از فنجان ، مایعات را می نوشد .
۶- با دیگران توپ بازی می کند .
یازده ماهگی
در این سن کودک با اعتماد بیشتری روی پاهای خود می ایستد . همچنین او دوست دارد در کارهای منزل به شما کمک کند . در این سن کودکان از نظر فعالیت های فیزیکی بسیار با یکدیگر متفاوتند . اگر کودک شما در این فعالیت ها به کندی پیشرفت می کند نگران نشوید . در سن مناسب همه کارهای لازم را انجام خواهد داد .
تعادل کودک تا این سن تکامل زیادی می یابد . او می تواند هنگام نشستن ، بدون افتادن به یک سمت خم شود و برای برداشتن یک اسباب بازی که پشت سرش قرار داده شده بچرخد . در این زمان بهتر است که شما در اطرافش باشید و اگر به زمین افتاد به او اعتماد به نفس بدهید تا دوباره بلند شده و روی دو پا بایستد .
در ۱۱ ماهگی کودک شما قادر است :
۱- خودش بلند شود و بایستد .
۲- چند قدم راه برود .
۳- اشیاء را با شست و انگشت سبابه بگیرد و اشیایی را که در دست شخص دیگری است رها کند .
۴- برای جلب توجه شما بگوید ماما.
۵- به صدای اسم خودش واکنش نشان دهد .
۶- دست را به صورت بای بای تکان دهد .
۷- به دستورهای ساده شما پاسخ دهد.
دوازده ماهگی
کودک شما به جشن تولد یک سالگی اش می رسد . هنگامی که به عقب نگاه می کنید از میزان تغییرات رخ داده در وی متعجب می شوید . او حال عضوی کوچکی از خانواده شماست با شخصیت و خصوصیاتی مستقل ، پر از انرژی ، شور زندگی و عشق برای نزدیکانش .
در این سن او سعی می کند به تنهایی ایستاده و حتی چند قدم نیز به تنهایی راه برود . اما فراموش نکنید که او یک انسان منحصر به فرد است و نباید با کودکان دیگر مقایسه شود .
او در این سن دستورهای ساده را به خوبی می فهمد و حتی ممکن است آنها را اجرا کند .
در یک سالگی قد کودکتان تقریباٌ ۷۵ سانتی متر است و وزنی حدود ۹ کیلو و ۸۰۰ گرم دارد . اما قد او می تواند از ۷۳ تا ۷۷ سانتیمتر متغیر باشد . وزن او در این زمان تقریباً ۳ برابر وزن زمان تولدش است .
کودک شما در یک سالگی قادر است که :
۱- خود به خود بایستد و چند قدم راه برود .
۲- اشیاء را با انگشت شست و سبابه بگیرد .
۳- اسباب بازی ها را در صورت درخواست با اشاره به افراد دیگر بدهد .
۴- مطلب خود را طور دیگری غیر از گریه کردن به شما بفهماند .
۵- با افراد خانواده و افراد آشنا با تکان دادن دست بای بای کند .
۶- یک توپ را به سمت شما قِل بدهد.یک سالگی تا ۵/۱ سالگی
تا ۱۵ ماهگی کودک شما قادر خواهد بود به تنهایی راه برود و تنها بماند . او روی زانوها و دستانش از پله ها بالا خزیده و بسیار آهسته از پله پایین می آید . توانمندی و مهارت های دستی او افزایش یافته و ممکن است قادر باشد که یک مکعب را روی دیگری قرار دهد . قد او در این سن حدوداً ۸۱ سانتیمتر و وزنش ۱۱ کیلوگرم است و دامنه تغییرات قد و وزن بین ۸۰ تا ۸۴ سانتیمتر و ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم است .
تا زمانی که کودک شما ۱۸ ماهه می شود . اطلاعات شگفت آوری کسب خواهد کرد و میزان قابل توجهی از مهارت ها و رفتارهای حرکتی را به دست خواهد آورد . او قادر خواهد بود به تنهایی و با امنیت کامل ، بدون این که به اشیاء برخورد کند ، در اطراف حرکت کرده و یک شیء مانند اسباب بازی مورد علاقه اش را با خود حمل کند . او به خوبی از پله ها بالا رفته و حس تعادل خوبی دارد به طوری که قادر خواهد بود بدون افتادن به جلو خم شده و اشیاء را از روی زمین بردارد . او قادر خواهد بود اشیاء کوچک را با انگشتان بر دارد و با قلم یا مداد رنگی اشکال دایره ای شکل رسم کند . اشیاء متحرک در فاصله متوسط ، توجه او را جلب خواهند کرد . در این سن سرعت رشد او کاهش می یابد و از ۲ سالگی به بعد سالانه ۲ کیلوگرم به وزن او اضافه می شود
کلمات او تقریباً قابل درک شده و ممکن است زنجیره ای از صداهای آشنا را با هم تولید کند . اما فقط تعداد اندکی لغت را درست به زبان می آورد . درک او از سخنان اطرافیان خوب است و مکالمات و گفتگوهای ساده و کوتاه را دنبال می کند . محدوده توجه او هنوز کم است ، اما قادر است به اشیاء اشاره کرده و نام های مورد علاقه خود را به آنها بدهد. او از آواز خواندن و موسیقی لذت می برد . احتمالاً مایل است خودش غذایش را بخورد و از آشفتگی که به این ترتیب ایجاد می کند ، لذت می برد . او شروع به تقلید و یادگیری اعمال شما می کند . کودکتان ممکن است تمایل به همبازی شدن با شما داشته باشد اما مادامی که در محدوده ی توجه و دید شما قرار دارد از تنها بازی کردن نیز لذت خواهد بود.
به این ترتیب در ۱۸ ماهگی کودک شما قادر است :
۱- با پاهای باز از هم به راحتی راه رفته و بدود .
۲- با کمک از پله بالا رفته و گاه پایین بیاید .
۳- زانوها و لگن را خم کرده و برای برداشتن اشیاء از روی زمین چمباتمه بزند .
۴- عکس های ساده و کتاب ها را می شناسد ، انگشت اشاره را روی آنها قرار می دهد و از آنها لذت می برد .
۱۸ ماهگی تا ۲ سالگی
به تدریج که کودک بزرگتر می شود ، مهارت ای بیشتری کسب کرده و مهارت های کسب شده در سنین پایین تر را تکمیل می کند. حالا او عضوی کوچک و فعال از خانواده شماست که توجه و حمایت بیشتری را طلب می کند . کنترل عضلانی در حال رشد و تکامل است . کودک هنگامی که کهنه خود را خیس می کند ، متوجه می شود و حتی ممکن است قبل از کثیف کردن کهنه خود این را بفهمد . اگر چنین باشد ، فرصت مناسبی برای آموزش دستشویی رفتن برای شما پیش آمده که باید از آن استفاده کنید . هر چند ۱۸ ماهگی زودترین زمانی است که شما می توانید این آموزش را به کودکتان بدهید.
حول و حوش ۱۸ ماهگی بهتر است ارزیابی های بیشتر و دقیقتری از کودک توسط پزشک به عمل آید ، مثلاً مشاهده وی در حال بازی کردن و اطمینان یافتن از این که مهارت های اساسی را به دست آورده. همچنین این فرصتی خواهد بود برای شما تا هر مشکل یا سؤالی را که در مورد رشد و نمو فرزندتان دارید با پزشک خود در میان بگذارید . دو سالگی سن شکل گیری وضعیت بدن و به دست آوردن مهارت های حرکتی بزرگ است . وزن او در این سن ۱۲ کیلوگرم ( ۱۰۰/۱۱ تا ۱۳ ) و قدش حدود ۸۷ سانتیمتر ( ۵/۸۴ تا ۸۹ ) است . او در این سن قادر است :
۱- بر روی تمام کف پا بدود ، توقف کرده و دوباره شروع به دویدن کند و از موانع احتراز کند .
۲- با ثبات کامل برای برداشتن اشیاء چمباتمه زده و بدون استفاده از دست ها دوباره روی پاها بلند شود .
۳- با شش یا هفت مکعب یک برج بسازد .
۴- از کتاب های عکس دار لذت می برد و به جزئیات عکس های مورد علاقه خود توجه می کند .
۵- قادر است صفحات کتاب را یکی یکی ورق بزند .۲تا ۳ سالگی
در این سن قد کودک ۹۶ سانتی متر ( ۹۴ تا ۹۸ ) و وزنش به طور متوسط ۱۴ کیلوگرم ( ۱۳ تا ۵/۱۵) است.
کودک در این سن قادر است:
۱- به تنهایی از پله ها بالا رفته و به تناوب پاها را عوض کند و با قراردادن دو پا روی یک پله از پله ها پائین بیاید؛ و می تواند از پله انتهایی با پاهای جفت پائین بپرد؛
۲- می تواند در هنگام دویدن در صورت رسیدن به یک مانع ، آن را دور بزند؛
۳- می تواند یک سه چرخه را با استفاده از رکاب زدن رانده و در گوشه های عریض اتاق با آن دور بزند؛
۴- می تواند روی پنجه ی پاها بایستد و راه برود؛
۵- می تواند چهار زانو بنشیند؛
۶- می تواند یک توپ را با دست های کشیده پرتاب کند و یا توپ را در میان بازوانش بگیرد؛
۷- می تواند با قدرت توپ را با پا پرت کند.
۳ تا ۴ سالگی
قد کودک در این سن ۱۰۲ سانتی متر و وزنش حدود ۱۶ کیلو گرم می شود. در این سن مهارت های گوناگونی کسب می شود، به عنوان مثال کودک دراین سن قادر است :
۱- با قاشق و چنگال غذا بخورد؛
۲- ممکن است در طول شب خشک باشد هرچند این مسئله بسیار متغیر است؛
۳- دوست دارد به بزرگترها در کارهایی مانند رسیدگی به گلدانها و خرید کمک کند؛
۴- تلاش می کند تا محیط اطراف خود را مرتب نگه دارد؛
۵- مفهوم شریک شدن در اسباب بازی ها را درک می کند ؛
۶- به خواهریا برادر کوچکترخود علاقه نشان می دهد؛
۷- از نردبان و درخت بالا می رود ؛
۸- می تواند روی پنجه پاها بایستد و راه برود یا بدود؛
۹- می تواند برای چهار یا پنج دقیقه روی یک پا ایستاده و " لی لی " بازی کند؛
۱۰- صحبت کردن کودک در این سن از لحاظ دستوری صحیح بوده و کاملاً هوشیارانه است؛
۱۱- سؤالاتی با کلمات سؤالی " چرا" "چه موقع"،"چگونه" ساخته و معنی لغات را درک می کند؛
۱۲- از گوش کردن و یا تعریف کردن داستان های بلند لذت می برد؛
۱۳- دستهایش را خودش شسته و خشک می کند. دندانها را مسواک می زند. لباسهایش را خودش می پوشد و بیرون می آورد؛
۱۴- از نظر رفتار عمومی احساس استقلال کرده و به خود متکی است؛
۱۵- با بچه های دیگر بازی می کند .
(این زمانِ شروع روابط اجتماعی و ایفای نقش است)؛
۴ تا ۵ سالگی
در ۵ سالگی کودک ۱۰۸ سانتی متر قد و ۱۸ کیلوگرم وزن دارد.
۱- در این سن کودک براحتی روی یک خط باریک راه رفته و روی پنجه ی پاها جست و خیز می کند؛
۲- قادر است کمر را خم کرده و بدون خم کردن زانوها پنجه پاها را لمس کند؛
۳- می تواند برخی حروف را کپی کند؛
۴- می تواند شکل آدمک را به صورتی قابل تشخیص با رسم سر، تنه ، پاها ، دست ها و در شکل های مختلف بکشد؛
۵- می تواند انگشتان یک دست را با دست دیگر بشمرد؛
۶- می تواند نام دو یا چند رنگ اصلی را بگوید و ۱۰ یا ۱۲ رنگ را با یکدیگر جورکند؛
۷- به سهولت صحبت کرده و نکات دستوری و تلفظی را رعایت می کند اما هنوز ممکن است در ادای برخی صداها مشکل داشته باشد؛
۸- بسیارعلاقه مند است که برایش داستان بخوانید یا تعریف کنید تا بعداً جزئیات آن را با دوستانش بازی کند؛
۹- نام کامل ، سن و گاه روز تولدش را می گوید، آدرس خانه را نیز می گوید؛
۱۰- از چاقو و چنگال به خوبی استفاده می کند ؛
۱۱- دستها و صورتش را تحت نظارت شما شسته و خشک می کند؛
۱۲- دوستانش را انتخاب می کند . بیشتر اوقات در گروه دوستانش به سرمی برد و لزوم رعایت قوانین را در بازی ها درک می کند.
مطالب پیشنهادی
تمرینات ورزشی در دوران حاملگی و قبل از زایمان
حقایقی در باره ایدز و لزوم آموش جنسی
مطالعه رشد انسان، موضوعی بسیار غنی و گسترده است. همه ما شخصاً مسأله رشد را تجربه کرده‌ایم امّا گاهی اوقات درک این که مردم چگونه رشد یافته‌اند و چرا این‌گونه عمل میکنند، دشوار و پیچیده است. نظریه‌های رشد، چهارچوب مفیدی را برای تفکّر درباره رشد و نمو و یادگیری انسان فراهم می‌سازند. 
